Kanuni Dönemi'nin Avrupa Devletler Sisteminin Oluşumundaki Yeri

Sevda Özbay

1520-1566 Kanuni Sultan Süleyman hükümdarlığı yılları, Avrupa’nın yeni düzeninin inşasında oldukça etkili olduğu için önemlidir. Osmanlı Devleti, en güçlü olduğu zamanında Avrupa’nın kimi devletlerine destek verip yükseltmesi; kimileri ile de savaşıp güçlerini azaltması ile Avrupa güçler dengesini ve ulus devletlerin oluşum sürecini derinden etkilemiştir.

Osmanlı için Avrupa’nın yek vücut olup güçlü bir imparatorluğa dönüşmesi doğal olarak istenmeyen bir sonuçtu. Bu nedenle Avrupa’yı tek elde toplayıp büyük bir güce dönüşmeyi hedefleyen Habsburg’un imparatorluk idealine karşı direnen güçleri destekledi. Bu güçler temelde yeni yeni yükselen ulus devletler olan Fransa, İngiltere ve Hollanda’dır. Bu politikanın ne kadar etkili olduğunu sonraki yüzyıllarda bu devletlerin Avrupa’nın öncüsü olarak karşımıza çıkmasından anlayabiliriz. Elbette Osmanlı desteği bu sonuca ulaşmadaki tek neden değildir ancak oldukça önemlidir.

Bu politikada ilk önemli hamle, kralının Habsburg elinde esir düşmesinden sonra Fransa’nın Osmanlı’yı yardıma çağırması ve Osmanlı’nın Avrupa’daki çıkarlarına uygun bulması üzerine 1526’da giriştiği Mohaç Meydan Muharebesi’dir. Savaş sonucunda Habsburg hakimiyeti altındaki, Katolik krallıklarının en önemlisi olan kutsal Macaristan Krallığı Osmanlı’nın eline geçti. “Mohaç sonrası gelişmeler Osmanlıların Avrupa tarihi içine girdiklerine işaret eder.” (Turan, 2018)

Bundan sonra önemli bir aşama 1538’de II. Mehmed'den beri fethi istenen İtalya’nın alınması amacıyla çıkılan seferdir. Ancak Korfu adasındaki güçlü direnişle geri çekilmek zorunda kalındı. Bu sırada Venedik’le dostane ilişkiler bozulmuş ve Fransa vadettiği halde sefere destek vermemişti.

İtalya’ya ve merkezi olduğu Hıristiyanlığa karşı bir tehdit olrak görülen bu seferin Avrupa’da güçlü bir yankısı oldu Papa’nın çabalarıyla, Osmanlı’ya karşı kurulan Kutsal İttifak’a Fransa da barış yapılarak katıldı.

Avrupa’daki Habsburg üstünlüğünü kotrol altına alan Osmanlı’nın bir başka önemli politilası, Protestan ve Kalvinistlerin desteklenmesi olmuştur. Bu destek Kanuni’den başlayarak 16. ve 17. yüzyıllar boyunca sürmüştür.  1552’de kanuni Almanya’daki protestan prensleri papa ve imparatora karşı kışkırtmaya çalıştı. Aşağı ülkeler ve İspanya’ya bağlı Lüteryan prenslere askeri destek teklifinde bulundu. Zira onlar puta tapmıyor, tek tanrıya inanıyor ve imparatora karşı savaşıyordu ve bu nedenle onları Osmanlı’ya yakın görüyordu. Öte yandan Osmanlı hakimiyetindeki Macaristan ve Transilvanya’da kalvinizm propagandası serbestti. Dahası, Habsburglar üzerindeki baskı, Protestanlığın yayılması için uygun bir zemin hazırlıyordu.

Avrupa’nın doğusunda ise Jagellonlara ve Altın Ordu'ya karşı Moskova-Kırım ittifakına verilen destek ile Moskova güçlenmiştir.

Başvurular
İnalcık, H. (2006). Modern Avrupa'nın Gelişmesinde Türk Etkisi. K. Karpat içinde, Osmanlı ve Dünya. Ufuk Kitapları.
İnalcık, H. (2017). Avrupa Devletler Denge Sistemi ve Osmanlı Fransız İttifakı. Kolektif içinde, Muhteşem Süleyman. İstanbul: Timaş Tarih.