Mağdurların Siyaseti Bağlamında NEWTON FİLM DEĞERLENDİRMESİ

SEVDA ÖZBAY

Bu yazıda, Partha Chaterjee’nin “Mağdurların Siyaseti” metni bağlamında, 2017 yapımı “Newton” filmi değerlendirilecektir.

Öncelikle yazarın halkı, sivil toplum ve siyasal toplum olarak ayırdığını belirtmekle başlayalım. Burada sivil toplum, vatandaşlık temelinde kurulan bildiğimiz klasik anlamında iken, geri kalan nüfusu siyasal toplum olarak ayırıyor. Gramsci’nin “siyasal toplum” kavramı ile karıştırılmadan hemen belirtelim ki tamamen farklı bir kavramdan söz ediyoruz. Kitaptan iki alıntıyla açıklayalım:

“Muhtelif yönetimsel programlardan yararlanma talebinde bulunmak için seferber olan kırsalda yaşayan yoksullar sivil toplum üyelerinin yaptıklarını yapmazlar. Hükümet yardımlarından dolaysız olarak yararlanmak için yönetimsel mekanizmalarda, doğru yerlere doğru baskılar yapmayı becermeleri gerekir.” (Chatterjee, 2006)

“Bu alan, siyasal toplumun alanıdır. Burada devletle vatandaşların sivil toplum içindeki ilişkilerinden bahsetmiyoruz. Bunun tersine, bunlar nüfus gruplarıyla politikaları yöneten yönetimsel makamlar arasındaki ilişkilerdir. Otoritelerle stratejik siyasi müzakereler oyununu oynamak için nüfus gruplarının da örgütlenmesi gerekiyor.” (Chatterjee, 2006)

Bu iki paragraftan çıkan sonuçlar ile siyasal toplumu ya da mağdur siyasetini açıklayalım: Mülteciler, topraksız insanlar, günlük işlerde çalışanlar, ev ve müştemilat ve yoksulluk sınırı altındakiler gibi, madun grupların sivil toplumun bir parçası olmadığını görüyoruz. Dolayısıyla yasallık temelinde bir ilişki geliştiren sivil toplum gibi doğrudan bazı haklara sahip değillerdir ve barınmaları ve geçinmeleri çoğunlukla yasadışı olduğu için de yasal yollardan talepte bulunamazlar. Bu nedenle yöneticiler ve siyasi partilerle ilişkiler kurup çeşitli stratejiler belirler ve kazanımlar elde etmeye çalışırlar. Mağdur siyaseti dediğimiz kavram özellikle burada tezahür etmektedir. Yoksullar, Hindistan örneğinde önceleri iş gücünü oluşturdukları ve muhatap alınmadıkları takdirde şehrin güvenlik ve refahını tehdit edebilecekleri için; sonrasında ise oy hakkı elde ettikleri için yöneticiler tarafından ilişki kurulmak ve bir oranda da kayırılmak zorundaydılar. Böylelikle yöneticiler ile pazarlıklar yapabildiler. Sivil toplumun böyle bir siyasete ihtiyacı yoktu; halihazırda vatandaşlık temelinde kazanımları vardı ve bir talepleri olduğunda STK’lar aracılığıyla seslerini duyurabiliyorlardı. Bu şekilde geçici stratejiler ve otoritelerle siyasi müzakere oyunları mağdur siyasetinin karakteristik özelliklerindendir.

Bu noktada filme bakacak olursak, seçim olgusu hemen göze çarpar. Seçimler halkın siyasal katılımı önde gelen fırsattır. Filmin baş kahramanı, orta sınıf mensubu okumuş bir birey olarak Newton’ın seçimi, hayatını tehlikeye atacak kadar önemsediğini görüyoruz. Buna karşın seçim için gittikleri köydeki nüfus, seçimi yeterince önemsememektedir. Zira seçim, onlar için bir şey değiştirmeyecek. Asef Bayat sessiz tecavüz ve sokak siyasetini anlatırken şunu yazmıştı: "… bu gayri hareket ne daha geniş siyasal dönüşüme yol açmaya muktedirdir ne de böyle bir amacı vardır." Bu yerel mücadeleler aktörlerin amaçları için anlamlıdır. Uzaktaki milli liderlerden ziyade kendileri yönettiği için idare edilebilirdir de. "Bu anlamda yoksullar için yerel olan, küresel/milli olandan daha ayrıcalıklıdır." (Bayat, 2006) Burada da yoksulların bir kazanımı olmayacaksa, onlar için siyasi seçimlere katılımın ne kadar önemsiz olduğunu görüyoruz. Bununla beraber yönetenlerin köyde seçim yapılması kararı almasına rağmen bunu pek önemsemedikleriyle de karşılaşıyoruz. Komutan, köye gitmekten yana değildi ve dönüşte dört genç kendi istekleriyle gelmelerine rağmen oy kullanmalarını engellemeye çalıştı. Buna benzer bir vaka sivil toplum alanında yaşansa söz konusu kişilerin buna itiraz etmesi beklenir ancak köylülerin hemen geri döndüklerini izledik.  

“Vatandaş” Newton’un yasal yolunun aksine siyasal toplum illegal yollara başvurmayı seçiyor. Bu noktada iki köy sakininin sandık görevlisiyle, kabul etmesi halinde rehin tutulup yönetimden fidye alma planı yaptıkları konuşmaya atıfta bulunalım.

Öte yandan yasadışı yollar kullanmak, yönetimin de vatandaşlara gösterilen hoşgörüden yoksullara aynı şekilde pay vermemesini beraberinde getirmekte:

“Elbette siyasal toplumdaki müzakerelerin büyük çoğunluğu hukuku ihlal eden faaliyetler içerdiği için sürekli olarak bu müzakerelerde şiddet imasından fazlası yer almıştı. Siyasal toplumdaki etkin seferberlikler çoğu kez, şiddetin örgütlenmesini de kontrol altına alıyordu; bunu, tam da sivil toplumun yasallık teminatının, siyasal toplumda her zaman mevcut olmamasında dolayı yapardı.” (Chatterjee, 2006)

Siyasal seçimlere katılım, Hindistan dahil pek çok ülkede zorunlu olmamasına rağmen filmde medyanın geleceği öğrenildiğinde zorla oy kullandırıldı. Ayrıca, Maocuların elinde olduğu gerekçesiyle köydeki evler askerler eliyle yakılmıştı.

Başvurular

Bayat, A. (2006). Ortadoğu’da maduniyet: Toplumsal hareketler ve siyaset. “Tehlikeli Sınıflardan Sessiz İsyankarlara: Küresel Güneyde Kentsel Maduniyet Siyaset. içinde

Chatterjee, P. (2006). Mağdurların Siyaseti. İstanbul: İletişim Yayınları.